اعتیاد چیست؟ اعتیاد یکی از معضلات اجتماعی است که می توان به آن مانند یک بیماری نگریست؛ یک بیماری درمان پذیر. البته اول از هر چیز، فرد معتاد باید به ترک اعتیاد رغبت نشان دهد. بیماری اعتیاد وابستگی های روحی و روانی فرد به مواد را در پی دارد؛ از این رو در سال های اخیر معتادانی که قصد ترک مصرف مواد مخدر را دارند، در وهله اول از نظر روانی آماده می شوند. یکی از مسائلی که در ترک اعتیاد نقش مهمی دارد، مصاحبه انگیزشی است.
فردی که قرار است برای ترک مواد مخدر اقدام نماید، باید چنان نسبت به این کار رغبت پیدا کند که عوامل خارجی کمترین تاثیر را بر تصمیم وی داشته باشند. مصاحبه انگیزشی ایجاد نوعی خودانگیختگی و خودباوری برای تغییر رفتار در فرد معتاد است. برای اطلاع از هزینه ترک اعتیاد در بیمارستان با مشاوران ما در ارتباط باشید.
مصاحبه انگیزشی چیست و چه هدفی را دنبال می کند؟
مصاحبه انگیزشی عبارت است از نشست های مداوم با هدف افزایش انگیزه و خودباوری در فرد به کمک روش های سنجش بیمار. مدت زمانی که در هر نشست، صرف مشاوره مراجعه کننده می شود حدودا 30 دقیقه بوده و در صورت نیاز جلسات بعدی هماهنگ می گردد.
طی مصاحبه انگیزشی در ترک اعتیاد، تمامی باورها و شک و تردیدهای فرد بیمار ارزیابی می شود. سپس، درمانگر به دنبال ایجاد یک احساس مثبت برای اقدام داوطلبانه جهت ترک اعتیاد در فرد معتاد خواهد بود و فرد را با مراحل ترک اعتیاد آشنا می کند. سیاست اصلی در مصاحبه انگیزشی، احترام به قدرت اختیار شخص بیمار است تا در نهایت خود فرد به صورت خود مختار و انگیزشی فرایند ترک را آغاز کند.
انگیزش در ترک اعتیاد به چه معنایی است؟
فردی که در صدد ترک یک رفتار نابهنجار نظیر اعتیاد بر می آید، به خصوص در گام های اولیه شروع فرایند، همواره به دنبال تایید و حمایت شدن است. از این رو، انگیزش در ترک اعتیاد نیرویی حمایتگر به اشخاص القا می کند تا روحیه ای مثبت و هدفمند در آن ها ایجاد گردد.
سطح انگیزش در یک فرد مراجعه کننده، تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار می گیرد. برای مثال، ممکن است برخی اقدامات معنوی، روحیه انگیزشی فرد را تقویت کند و مدتی بعد در اثر یک مشکل بیولوژیکی سطح آن کاهش یابد. بنابراین، حفظ روحیه خودباوری در افراد مبتلا به اعتیاد بحثی مهم تر از ایجاد خود انگیزش به حساب می آید.
نحوه عملکرد روان درمانگر در یک مصاحبه انگیزشی چگونه است؟
یک روان درمانگر موظف است بر اساس اصول روانشناسی به دنبال ایجاد انگیزش در فرد مبتلا باشد. اصلی ترین مساله توجه به نقاط قوت شخص بیمار است. روان درمانگر باید بتواند حین بیان احساسات و درد دل های بیمار، نقاط قوت وی را پیدا کرده و بر روی آن ها تاکید نماید. برای فهم بیشتر مساله به مصاحبه انگیزشی زیر دقت کنید.
تصور کنید فردی تا کنون سه بار برای ترک اعتیاد اقدام کرده است. با این حال، مدت کوتاهی پس از هر بار ترک، دوباره به مصرف روی آورده است. او در جلسه ای که با روان درمانگر دارد این مطلب را با نا امیدی بیان می کند. در اصل، تصور او از خودش یک انسان ناتوان در ترک اعتیاد است.
حالا روان درمانگر می تواند به سه بار اقدام برای ترک او اشاره کرده و آن را یک گام بزرگ جلوه دهد. همچنین، باید بر این نکته تاکید کرد که اگر انگیزه ای قوی تر داشته باشد، می تواند با همکاری دوستان و هم دردهایش، این بار فرایند ترک اعتیاد خود را به پرهیز نهایی برساند. طی مصاحبه انگیزشی روان درمانگر باید بر موارد زیر تاکید داشته باشد:
• حمایت کردن
• توانمند ساختن
• تاکید بر خود کارآمدی
• تشویق به دیدگاهی مثبت نگر
در مصاحبه انگیزشی چه نکاتی را باید رعایت کرد؟
روان درمانگر در حین مصاحبه انگیزشی باید نکات زیادی را رعایت کند. در واقع، لازم است در حین مصاحبه با فرد بیمار نکات صحیح را به طور نامحسوس به وی آموزش داده و یا یادآوری نماید. برخی از نکات مهم در مصاحبه انگیزشی عبارتند از:
احترام به تصمیم های بیمار
برای مثال ممکن است بیمار اعلام کند که نمی خواهد همسرش از وضع وی خبردار شود. در این موارد، روان درمانگر باید به تصمیم وی احترام بگذارد. هر چند باید او را متوجه سازد که اگر همسرش بداند، درمان قوی تر پیش خواهد رفت.
پرهیز از برچسب به بیمار
اگر بیمار در ابتدای کار نتواند به وسوسه ها غلبه کند، روان درمانگر به هیچ عنوان نباید علنا از درمان وی خود را ناراضی نشان دهد.
پرهیز از انفرادی کردن درمان
یک درمان موفق درمانی است که به طور خاص برای خود شخص برنامه ریزی شود. قرار نیست درمانی که برای یک شخص نتیجه مثبت داشته، برای دوست او نیز مناسب باشد.
شرکت کردن بیمار در برنامه درمانی
برنامه ریزی برای درمان باید با همکاری خود بیمار انجام گیرد تا بیشترین همکاری و رغبت را نشان دهد.
سوالات مصاحبه با معتادان
مصاحبه با معتادان نیازمند دقت و حساسیت بالایی است. هدف از این نوع مصاحبه‌ها، درک عمیق‌تری از وضعیت روانی و اجتماعی فرد معتاد و شناسایی عواملی است که منجر به اعتیاد او شده‌اند. در اینجا به چند سؤال کلیدی اشاره می‌کنیم:
- چگونه به سمت مصرف مواد مخدر کشیده شدید؟
- چه احساسی در زمان مصرف مواد دارید؟
- آیا تلاش کرده‌اید که ترک کنید؟ اگر بله، چه موانعی پیش روی شما بوده است؟
- اعتیاد چه تأثیری بر روابط شما با خانواده و دوستان داشته است؟
- آیا از خدمات درمانی یا مشاوره‌ای استفاده کرده‌اید؟ چه تجربه‌ای داشته‌اید؟
- چه امیدهایی برای آینده دارید؟
این سؤالات باید به گونه‌ای طرح شوند که فرد احساس راحتی کند و بتواند به راحتی و با صداقت به آنها پاسخ دهد. ایجاد فضایی امن و بدون قضاوت می‌تواند به بهبود کیفیت مصاحبه کمک کند.
نمونه مصاحبه با فرد معتاد
مصاحبه‌کننده: می‌توانی به ما بگویی که چگونه به مصرف مواد مخدر کشیده شدی؟
معتاد: بله، در واقع من از نوجوانی با دوستانم شروع کردم. ابتدا فقط کنجکاوی بود، اما بعد از چند بار مصرف، متوجه شدم که نمی‌توانم بدون آن زندگی کنم.
مصاحبه‌کننده: چه احساسی در زمان مصرف داری؟
معتاد: وقتی مصرف می‌کنم، احساس آرامش و فرار از مشکلات را دارم. اما بعد از مدتی، همه چیز بدتر می‌شود.
مصاحبه‌کننده: آیا تلاشی برای ترک داشته‌ای؟
معتاد: بله، چند بار سعی کردم، اما احساس می‌کنم که همیشه به سمت مصرف برمی‌گردم. به خصوص وقتی تحت‌فشار هستم.
مصاحبه‌کننده: اعتیاد چه تأثیری بر روابطت با خانواده و دوستان داشته است؟
معتاد: روابط من با خانواده‌ام به شدت تحت‌تأثیر قرار گرفته. آنها از من ناامید شده‌اند و من هم احساس گناه می‌کنم.
مصاحبه‌کننده: آیا از خدمات درمانی استفاده کرده‌ای؟
معتاد: چند بار به مشاوره رفتم، اما نتوانستم به طور کامل به آن پایبند باشم. احساس می‌کنم نیاز به کمک بیشتری دارم.
مصاحبه‌کننده: آینده را چگونه می‌بینی؟
معتاد: امیدوارم بتوانم ترک کنم و دوباره به زندگی عادی برگردم، اما می‌دانم که این کار سختی است.
روشهای ایجاد انگیزه برای ترک اعتیاد
ایجاد انگیزه برای ترک اعتیاد، یکی از چالش‌های بزرگ در فرایند درمان است. در ادامه به برخی از روشهای مؤثر برای ایجاد انگیزه اشاره می‌کنیم.
- آگاهی‌دهی درباره عواقب اعتیاد
ارائه اطلاعات دقیق و واقعی درباره عوارض جسمی و روانی اعتیاد می‌تواند به فرد کمک کند تا خطرات را بهتر درک کرده و نسبت به ترک انگیزه بیشتری پیدا کند.
- تعیین اهداف مشخص
کمک به فرد برای تعیین اهداف کوتاه مدت و بلندمدت می‌تواند او را در مسیر ترک هدایت کند. این اهداف باید قابل دستیابی و مشخص باشند.
- ایجاد شبکه حمایتی
تشویق فرد به ایجاد یا پیوستن به گروه‌های حمایتی می‌تواند به او در بهبود روابط اجتماعی و یافتن دوستانی که شرایط او را درک کنند، به شدت کمک کند.
- استفاده از مشاوره و درمان
مشاوره‌های تخصصی می‌توانند به فرد کمک کنند تا به دلایل اصلی اعتیاد خود پی ببرد و راهکارهای مناسبی برای غلبه بر آنها پیدا کند.
- تقدیر از پیشرفت‌ها
هرگونه پیشرفت، حتی کوچک، باید مورد تقدیر و تشویق قرار گیرد. این کار احساس موفقیت را در فرد تقویت می‌کند.
- فراهم کردن منابع آموزشی
ارائه کتاب‌ها، مقالات و منابع آنلاین مرتبط با ترک اعتیاد، به فرد کمک می‌کند تا درک بهتری از وضعیت خود پیدا کند و انگیزه بیشتری برای ترک پیدا کند.
- تقویت مهارت‌های مقابله‌ای
آموزش مهارت‌های مقابله‌ای به فرد کمک می‌کند تا با فشارهای روزمره و وسوسه‌ها بهتر کنار بیاید.
- ایجاد محیط مثبت
ایجاد محیطی که در آن فرد احساس امنیت و آرامش کند، به او کمک می‌کند تا به راحتی در فرایند ترک شرکت نماید.