طرز تهیه شربت اپیوم

طرز تهیه شربت اپیوم برخلاف تصور عموم، یک روند ساده خانگی نیست؛ بلکه فرآیندی پیچیده و دارویی است که تنها در کارخانه‌های داروسازی انجام می‌شود. این شربت که با نام تنتور اپیوم و شربت تریاک نیز شناخته می‌شود، محلولی الکلی-آبی از تریاک خام است و به دلیل دارا بودن آلکالوئیدهای قوی، تنها با نسخه پزشک قابل دسترسی است. ترکیبات اصلی شربت اپیوم در فرمولاسیون استاندارد شامل:

• عصاره تریاک خام: منبع اصلی مورفین و کدئین
• الکل (اتانول): حلال و نگهدارنده
• آب مقطر: برای رقیق‌سازی و ایجاد قوام

این ترکیب باعث می‌شود شربت اپیوم یک داروی بسیار قوی و اعتیادآور باشد که مصرف خودسرانه آن خطرناک و حتی مرگبار است.
هدف ما در مرکز ترک اعتیاد نگین، ارائه یک راهنمای جامع و تخصصی است که نه تنها به شما بگوید این ماده چگونه تولید و فرموله می‌شود، بلکه مهم‌تر از آن، خطرات جدی سوءمصرف و تولید غیرقانونی آن در خانه مانند جوشاندن برای تولید شیره را روشن سازد. اگر شما یا عزیزانتان با وابستگی به این ماده دست و پنجه نرم می‌کنید، این مقاله به شما کمک می‌کند تا درک بهتری از ماهیت آن پیدا کرده و اولین قدم را برای دریافت کمک حرفه‌ای بردارید. برای شنیدن یک تحلیل جامع و مفید، پادکست زیر را از دست ندهید.

تعریفی مختصر از شربت اپیوم

شربت اپیوم (Opium Syrup) یا شربت تریاک، یک محلول دارویی است که به شکل رسمی به آن تنتور اپیوم (Opium Tincture) گفته می‌شود. این دارو در واقع عصاره‌ای الکلی-آبی از تریاک خام است و به دلیل وجود درصد بالایی از آلکالوئیدهای طبیعی تریاک، از جمله مورفین، کدئین و پاپاورین، در دسته داروهای مخدر بسیار قوی طبقه‌بندی می‌شود.
در گذشته، شربت اپیوم به دلیل خواص ضداسهال، ضدسرفه و تسکین‌دهندگی درد مورد استفاده قرار می‌گرفت. اما به دلیل پتانسیل بالای اعتیاد و سوءمصرف، امروزه مصرف آن در بسیاری از کشورها به شدت محدود شده و در ایران نیز صرفاً تحت نظر پزشک و در برنامه‌های خاصی مانند درمان نگهدارنده تجویز می‌شود.
شربت اپیوم یک داروی گیاهی یا یک درمان ساده نیست؛ بلکه یک ماده مخدر قوی است که تأثیرات قوی روی سیستم عصبی مرکزی دارد و به سرعت می‌تواند منجر به تحمل (Tolerance) و وابستگی فیزیکی و روانی شود.

در dailymed آمده است:
هر ۱۰۰ میلی‌لیتر شربت اپیوم، حاوی ۱ گرم مورفین بی‌آب، حدود ۱۹٪ الکل و آب است.

اپیوم چیست؟

برای درک کامل شربت اپیوم، ابتدا باید بدانیم اپیوم چیست؟ اپیوم یا تریاک، عصاره‌ای است که از گیاه خشخاش (Papaver somniferum) به دست می‌آید. این ماده خام حاوی مجموعه‌ای پیچیده از ترکیبات فعال شیمیایی به نام آلکالوئیدها است که حداقل ۲۵ نوع از آن‌ها تاکنون شناسایی شده‌اند.

مهم‌ترین آلکالوئیدهای موجود در اپیوم که خواص دارویی و همچنین اعتیادآور آن را تعیین می‌کنند عبارتند از:

• مورفین (Morphine): قوی‌ترین و فراوان‌ترین ماده فعال در تریاک است که خاصیت قوی تسکین‌دهنده درد و ایجاد سرخوشی دارد. اعتیاد اصلی به اپیوم ناشی از همین ماده است.
• کدئین (Codeine): دارای خاصیت ضدسرفه و ضددرد ملایم‌تر است و در بدن تا حدی به مورفین تبدیل می‌شود.
• تبائین (Thebaine): اگرچه خود اثر کمتری دارد، اما از نظر شیمیایی برای تولید داروهای نیمه‌صنعتی مانند اکسی‌کدون و هیدروکدون بسیار مهم است.
• پاپاورین (Papaverine): یک گشادکننده عروق است و اثر مستقیمی بر سیستم عصبی مرکزی ندارد.

بنابراین، اپیوم یا تریاک، مادر تمام داروهای افیونی شناخته می‌شود. شربت اپیوم با استفاده از این ماده خام تهیه می‌شود، به همین دلیل غلظت بالای آلکالوئیدهای آن، خاصیت اعتیادزایی آن را از تریاک خام نیز بیشتر می‌کند.

ترکیبات شربت اپیوم

ممکنه براتون سوال پیش بیاد که ترکیبات شربت اپیوم چیست؟ ترکیبات شربت اپیوم در فرمولاسیون‌های استاندارد و دارویی (مانند تنتور اپیوم رسمی) بسیار دقیق و کنترل‌شده هستند. دانستن این ترکیبات برای درک خطرات سوءمصرف و خطرات فرمول‌های غیررسمی ضروری است.

ترکیبات شربت اپیوم (تنتور رسمی):

1. عصاره تریاک یا اپیوم خام: ماده فعال اصلی که منبع مورفین و کدئین است. غلظت استاندارد به گونه‌ای تنظیم می‌شود که معمولاً هر ۱ میلی‌لیتر از تنتور حاوی حدود ۱۰۰ میلی‌گرم تریاک پودر شده یا ۱۰ میلی‌گرم مورفین بی‌ آب باشد.
2. الکل (اتانول): معمولاً به عنوان حلال و نگهدارنده استفاده می‌شود و می‌تواند تا ۲۰% یا بیشتر از حجم شربت را تشکیل دهد. الکل کمک می‌کند تا آلکالوئیدهای تریاک بهتر در محلول حل و برای بدن قابل جذب شوند.
3. آب مقطر یا پایه آبی: برای رقیق‌سازی و ایجاد قوام شربت استفاده می‌شود.

این ترکیب دقیق و غلیظ باعث می‌شود شربت اپیوم به عنوان یک مسکن قوی، ضداسهال و آرام‌بخش بسیار مؤثر عمل کند. اما در عین حال، به دلیل حضور الکل و جذب سریع آلکالوئیدهای افیونی، خطر سوءمصرف و اعتیادآوری آن نسبت به تریاک سنتی به مراتب بیشتر است.

شربت اپیوم چگونه تولید می شود

پاسخ به این سؤال که شربت اپیوم چگونه تولید می شود، کاملاً با مراحل صنعتی و دارویی پیوند خورده است و نه روش‌های سنتی خانگی. این روند باید تحت شرایط کنترل‌شده و دقیق داروسازی صورت گیرد:

1. استخراج (Extraction): تریاک خام از مزارع مجاز تهیه شده و طی فرآیندهای شیمیایی، آلکالوئیدهای مورد نظر از مواد جانبی جدا می‌شوند.
2. تصفیه (Purification): عصاره‌ی به‌دست‌آمده برای حذف ناخالصی‌ها و افزایش خلوص آلکالوئیدها تصفیه می‌شود.
3. فرمولاسیون (Formulation): آلکالوئیدها در نسبت‌های دقیق، معمولاً در یک حلال آبی-الکلی حل می‌شوند. این مرحله شامل افزودن طعم‌دهنده‌ها و نگهدارنده‌ها است.
4. استانداردسازی و کنترل کیفیت (Standardization): مهم‌ترین بخش، جایی است که غلظت نهایی مورفین و سایر آلکالوئیدها در هر واحد حجم (مثلاً هر میلی‌لیتر) به دقت اندازه‌گیری و تأیید می‌شود. این امر تضمین می‌کند که دوز درمانی مشخص و ایمن باشد.

برخلاف روند دارویی فوق، متأسفانه سوءمصرف‌کنندگان از طرز تهیه شربت اپیوم به صورت ساده، غیردقیق و کاملاً خطرناک استفاده می‌کنند. فرمول عمومی که توسط این افراد به کار می‌رود، اغلب شامل موارد زیر است:

• مخلوط کردن مقدار نامشخصی از تریاک خام (یا تفاله تریاک) با آب داغ.
• جوشاندن طولانی‌مدت برای حل شدن مواد و تبخیر بخشی از آب (برای غلیظ شدن).
• گاهی افزودن الکل صنعتی یا سایر مواد نامناسب به عنوان نگهدارنده.

نتیجه این فرآیند یک محلول غلیظ و ناخالص است که دوز مواد افیونی موجود در آن کاملاً ناشناخته بوده و می‌تواند به راحتی منجر به مسمومیت و اوردوز شود.

به تصویر زیر توجه کنید که فرآیند تولید شربت اپیوم را به نمایش می‌گذارد. 

این فرآیند پیچیده، دلیلی است بر اینکه چرا نباید برای طرز تهیه شربت اپیوم در خانه اقدام کرد. تولید در شرایط غیربهداشتی و بدون تجهیزات آزمایشگاهی، منجر به محصولی با غلظت نامشخص و آلودگی‌های شیمیایی خطرناک خواهد شد که سوءمصرف آن عواقب جبران‌ناپذیری دارد.

عوارض شربت اپیوم چیست

اگرچه در گذشته و در شرایط کنونی (تنها با تجویز پزشک)، ممکن است از مزایای شربت اپیوم برای تسکین دردهای شدید، کنترل سرفه یا در پروسه درمانی (به عنوان جایگزین درمانی) استفاده شود، اما خطرات آن به مراتب جدی‌تر و گسترده‌تر هستند. در پاسخ به این سؤال که عوارض شربت اپیوم چیست، باید به سه دسته عوارض جانبی، سوءمصرف و اعتیاد اشاره کرد:

عوارض جانبی رایج (حتی در مصرف پزشکی)

• تهوع، استفراغ و یبوست شدید.
• خواب‌آلودگی، گیجی و اختلال در تمرکز.
• کاهش سرعت تنفس (دپرسیون تنفسی).

عوارض سوءمصرف و اعتیاد

بزرگترین خطر، توسعه سریع وابستگی جسمی و روانی است. بدن به زودی برای عملکرد عادی خود به دوزهای بیشتر نیاز پیدا می‌کند. عوارض مزمن سوءمصرف شامل:

• آسیب جدی به دستگاه گوارش و سوءتغذیه.
• ضعف سیستم ایمنی بدن و افزایش احتمال بیماری‌ها.
• تخریب روابط اجتماعی، شغلی و خانوادگی.
• خطر اوردوز (Overdose) و مرگ ناشی از دپرسیون شدید تنفسی، به خصوص در ترکیب با الکل یا سایر داروهای آرام‌بخش.

استفاده خودسرانه از این شربت برای ترک اعتیاد، تنها به جایگزینی یک اعتیاد با اعتیاد دیگر می‌انجامد.

جوشاندن شربت اپیوم

یکی از خطرناک‌ترین اقداماتی که توسط مصرف‌کنندگان برای افزایش اثر یا تغییر شکل شربت صورت می‌گیرد، جوشاندن شربت اپیوم است. این عمل که با هدف تغلیظ شربت و تبدیل آن به یک ماده با غلظت بالاتر یا آماده‌سازی برای «کشیدن» (دود کردن) انجام می‌شود، یک ریسک بزرگ شیمیایی و بهداشتی است.

طرز تهیه شیره از شربت اپیوم 

مصرف‌کنندگانی که به دنبال ساخت شیره با شربت اپیوم و کشیدن شیره شربت اپیوم هستند، با جستجوی کوئری‌هایی مانند نحوه جوشاندن شربت اپیوم و سپس انجام این کار، سعی در تبخیر حلال (آب و الکل) و افزایش غلظت آلکالوئیدها دارند.این فرآیند به‌طور خطرناکی شبیه به طرز تهیه شیره از شربت اپیوم در ذهن افراد معتاد است. اما نتیجه، ماده‌ای به شدت غلیظ و چسبناک است که به دلیل حرارت دیدن، ساختار شیمیایی آن تغییر کرده و تبدیل به ترکیبی می‌شود که:

• غلظت آن نامشخص و غیرقابل کنترل است و خطر اوردوز را به شدت افزایش می‌دهد.
• شیره تولید شده حاوی ناخالصی‌ها و مواد سمی ناشی از واکنش‌های شیمیایی در دمای بالا است.
• مصرف این ماده‌ی غلیظ شده (چه خوراکی و چه به صورت تدخینی) تخریب بسیار سریع‌تری بر ریه‌ها، مغز و کبد اعمال می‌کند.

عوارض جوشاندن شربت اپیوم

فراتر از خطر اعتیاد خود شربت، عوارض جوشاندن شربت اپیوم شامل خطرات زیر است:

• تولید مواد سمی: جوشاندن می‌تواند باعث تجزیه برخی مواد شیمیایی موجود در شربت و تولید مواد سمی ناشناخته شود که کبد و کلیه‌ها را تحت فشار قرار می‌دهد.
• اوردوز با غلظت بالا: غلظت غیرقابل پیش‌بینی مورفین در شیره به‌دست‌آمده، احتمال مسمومیت و اوردوز کشنده را بسیار بالاتر می‌برد. این خطر در مقایسه با مصرف دوز دقیق دارویی، صدها برابر بیشتر است.
• آسیب ریوی: مصرف به شکل تدخینی («کشیدن شیره») باعث ورود مستقیم مواد شیمیایی و ناخالصی‌های خطرناک به ریه‌ها شده و به مرور زمان آسیب‌های جبران‌ناپذیری ایجاد می‌کند.

شربت اپیوم اصل

زمانی که صحبت از شربت اپیوم اصل می‌شود، در واقع منظور شربتی است که در یک کارخانه داروسازی معتبر تولید شده، دارای پروانه ساخت وزارت بهداشت بوده و بر اساس استانداردسازی‌های دارویی، غلظت دقیقی از مواد مؤثره دارد. شربت اپیوم اصل، محصولی است که تنها در داروخانه‌های مشخص و با نسخه‌ی پزشک متخصص (و معمولاً برای درمان‌های اعتیاد در کلینیک‌های مجاز) توزیع می‌شود.

جدول بالا تفاوت‌های کلیدی بین شربت اپیوم اصل و شربت اپیوم تقلبی را نشان می‌دهد. همان‌طور که مشخص است، شربت اصل تنها در داروخانه‌های مجاز با نسخه پزشک و تحت استانداردهای دقیق تولید می‌شود، در حالی که شربت‌های غیرمجاز غلظت نامشخص، بسته‌بندی غیرایمن و خطرات جدی بهداشتی دارند. این اطلاعات به شما کمک می‌کند تا هنگام مواجهه با منابع مختلف شربت اپیوم، تصمیمات ایمن‌تری اتخاذ کنید.

نتیجه‌گیری 

جستجوی طرز تهیه شربت اپیوم یا کشیدن شیره شربت اپیوم نشان می‌دهد که بسیاری از مصرف‌کنندگان به دنبال راهی برای مدیریت اعتیاد خود یا افزایش مصرف هستند. کلینیک ترک اعتیاد نگین تأکید می‌کند که شربت اپیوم یک داروی اعتیادآور است و نباید به هیچ عنوان به صورت خودسرانه یا بدون نظارت پزشک متخصص مصرف، تهیه یا جوشانده شود. اعتیاد یک بیماری مزمن است که نیازمند درمان تخصصی و چندوجهی است و استفاده از  داروهای ترک اعتیاد می‌تواند بخشی از مسیر درمان ایمن باشد.

اگر با وابستگی به این شربت یا هرگونه مواد افیونی درگیر هستید، گام اول کنار گذاشتن روش‌های خطرناک و خوددرمانی‌های خانگی است. تیم متخصصان مرکز ترک اعتیاد نگین آماده ارائه خدمات مشاوره‌ای و درمانی برای کمک به شما در مسیر بهبودی است. همچنین، برای پاسخ به این سؤال که ترک تریاک چند روز طول می کشد، مشاوره با متخصصان می‌تواند برنامه‌ای شخصی و ایمن برای شما فراهم کند. با استفاده از روش‌های استاندارد، می‌توانید مسیر ترک تریاک و دیگر مواد مخدر، زندگی سالم و دور از وابستگی را آغاز کنید.