شوک درمانی برای ترک اعتیاد، یک روش پزشکی کنترل‌شده است که با ایجاد تشنج کوتاه‌مدت در مغز، به بیماران با اختلالات روانی شدید همراه با اعتیاد کمک می‌کند تا زمینه درمان اعتیاد فراهم شود. این روش، مناسب افرادی است که به دارو یا رواندرمانی پاسخ نداده‌اند و شامل مزایایی مانند اثربخشی سریع در کاهش افسردگی و شیدایی، و معایبی مانند مشکلات موقت حافظه و گیجی است؛ جلسات آن تحت بیهوشی و نظارت دقیق تیم متخصص انجام میشود.
در مرکز ترک اعتیاد نگین، این روش به‌صورت ایمن و تحت نظر روانپزشکان مجرب ارائه میشود و شما می‌توانید با مطالعه ادامه مقاله، با جزئیات کاربرد، مراحل و تجارب بیماران بیشتر آشنا شوید. برای شنیدن یک تحلیل جامع و مفید، پادکست زیر را از دست ندهید.
شوک درمانی برای ترک اعتیاد چیست؟
شوک درمانی چیست؟ شوک درمانی (Electroconvulsive Therapy) یکی از راه های ترک اعتیاد است که با استفاده از جریان الکتریکی کنترل‌شده، یک تشنج مختصر و هدایت‌شده در مغز ایجاد می‌کند. این اقدام تحت بیهوشی کامل و توسط تیمی متخصص از روانپزشک، متخصص بیهوشی و پرستار انجام میشود. ECT یکی از مؤثرترین درمان‌های موجود برای برخی از اختلالات روانی شدید است.
اما در زمینه شوک درمانی در ترک اعتیاد، وضعیت متفاوت است. ECT به طور مستقیم به عنوان درمان خط اول برای وابستگی به مواد مخدر یا الکل توصیه نمی‌شود و شواهد علمی کمی کارایی آن را به تنهایی برای شوک در مانی اعتیاد اثبات می‌کنند. با این حال، استفاده از ECT در این حوزه معمولاً در دو وضعیت حیاتی مطرح میشود:
- درمان اختلالات همراه (Dual Diagnosis): زمانی که اعتیاد با یک بیماری روانی شدید مانند افسردگی شدید، اختلال دوقطبی یا روان‌پریشی مقاوم به درمان همراه است.
- تحقیقات نوین: برخی تحقیقات در حال بررسی کاربرد روشهای تعدیل عصبی مانند تحریک مغناطیسی مکرر (rTMS) هستند که گاهی به اشتباه با نام‌هایی چون شوک مغزی ترک اعتیاد یا شوک درمانی برای ترک خلط میشوند. این روشها با ECT سنتی متفاوت‌اند.
باید تأکید کرد که ECT ارتباطی با شوک درمانی اقتصادی ندارد که یک اصطلاح کاملاً غیرپزشکی است
در pmc آمده است که:
شوک درمانی الکتریکی (ECT) یک گزینه درمانی مؤثر برای بیماری‌های روانی شدید، مقاوم به درمان و تهدیدکننده زندگی است.
شوک درمانی برای چه بیمارانی است
شوک درمانی برای چه کسانی استفاده میشود؟ ECT عمدتاً برای بیمارانی تجویز میشود که از بیماری‌های روانی شدید رنج می‌برند و به درمان‌های رایج دارویی یا رواندرمانی پاسخ نداده‌اند، یا در شرایطی که خطر جانی فوری وجود دارد. مهم‌ترین موارد تجویز عبارتند از:
- افسردگی شدید و مقاوم به درمان (MDD).
- اختلال دوقطبی شدید (مانیک یا افسردگی مقاوم) - که به آن شوک درمانی برای درمان دو قطبی نیز می‌گویند.
- کاتاتونی شدید.
- روان‌پریشی حاد با نیاز به تسکین سریع علائم.
اما با گذشت زمان از شوک درمانی برای ترک اعتیاد نیز بهره گرفتند که موفقیت قابل توجهی نیز حاصل شد. در محیط ترک اعتیاد، تنها بیمارانی که دچار اختلالات همراه شدید (مانانند افسردگی همراه با افکار خودکشی یا سایکوز مقاوم به درمان) هستند و شرایط روانی آن‌ها مانع ادامه روند درمان اعتیاد میشود، کاندید این روش محسوب میشوند. در واقع، این روش درمانی برای بیماری روانی زمینه‌ای استفاده میشود تا زمینه را برای درمان اعتیاد فراهم کند.
شوک درمانی چگونه انجام میشود
روش اجرای شوک درمانی، یک فرآیند پزشکی بسیار کنترل‌شده و ایمن است که در یک مرکز تخصصی با دقت بالا انجام میشود:
- مرحله آماده‌سازی: بیمار در بخش مخصوص آماده شده، علائم حیاتی پایش میشوند و دسترسی وریدی ایجاد می‌گردد.
- بیهوشی: متخصص بیهوشی داروی بیهوشی عمومی کوتاه‌اثر را تزریق می‌کند تا بیمار کاملاً به خواب رود و هیچ دردی احساس نکند.
- شل‌کننده عضلانی: یک داروی شل‌کننده عضلانی برای جلوگیری از انقباضات شدید بدن در حین تشنج تزریق میشود.
- اعمال جریان الکتریکی: روانپزشک با استفاده از الکترودهای مخصوص روی سر، یک پالس الکتریکی بسیار کوتاه و محاسبه‌شده اعمال می‌کند که منجر به یک تشنج کنترل‌شده در مغز میشود.
- پایش و بهبودی: تیم درمانی فعالیت‌های قلبی و مغزی (EEG) بیمار را نظارت می‌کنند. تشنج معمولاً کمتر از یک دقیقه طول می‌کشد و بیمار پس از چند دقیقه به بخش ریکاوری منتقل میشود.
شوک درمانی چند جلسه است؟
به طور معمول، یک دوره کامل درمانی شامل:
- دوره حاد: معمولاً بین ۶ تا ۱۲ جلسه است. این جلسات به صورت فشرده، معمولاً ۲ یا ۳ بار در هفته، برگزار میشوند.
- دوره نگهداری: پس از بهبود علائم حاد، ممکن است برخی از بیماران برای جلوگیری از عود بیماری، نیاز به جلسات نگهداری (Maintenance ECT) داشته باشند که با فواصل زمانی طولانی‌تر (مثلاً ماهانه) انجام میشود.
تعداد جلسات شوک درمانی به موارد گفته شده در عکس بستگی دارد:
تصمیم‌گیری نهایی در مورد شوک درمانی چند جلسه است، بر عهده تیم روانپزشکی خواهد بود.
آیا شوک درمانی خطرناک است؟
یکی از بزرگترین نگرانی‌های مردم این است که آیا شوک درمانی خطرناک است؟ در حقیقت، با پیشرفت‌های پزشکی نوین، ECT تحت بیهوشی عمومی مدرن، به عنوان یک روش درمانی نسبتاً ایمن تلقی میشود، به ویژه وقتی فواید آن در برابر خطرات بیماری‌های شدید روانی سنجیده شود. با این حال، مانند هر عمل پزشکی دیگری، خطرات شوک الکتریکی و عوارض جانبی احتمالی وجود دارند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
- خطرات مربوط به بیهوشی: عوارض رایج مربوط به داروهای بیهوشی.
- تأثیر شوک درمانی بر حافظه: شایع‌ترین عارضه، مشکلات حافظه است. این می‌تواند شامل گیجی موقت پس از عمل و ناتوانی در به خاطر سپردن برخی رویدادهای قبل از درمان یا در حین درمان باشد. این عوارض معمولاً با گذشت زمان کاهش می‌یابد.
- مشکلات قلبی عروقی: افزایش موقت فشار خون و ضربان قلب.
عوارض شوک درمانی برای ترک اعتیاد
عوارض شوک درمانی برای ترک اعتیاد یا به طور دقیق‌تر، عوارض جانبی الکترو شوک درمانی برای ترک اعتیاد، تفاوتی با عوارض استاندارد این روش ندارد. این عوارض اغلب موقتی بوده و شامل موارد زیر است:
- سردرد (معمولاً بلافاصله پس از جلسه).
- درد عضلانی یا فکی (ناشی از اثر شل‌کننده عضلانی).
- گیجی و ناهوشیاری موقت پس از بیدار شدن.
- مشکلات حافظه کوتاه مدت.
- حالت تهوع.
به یاد داشته باشید، این عوارض در مقایسه با نجات یافتن از یک اختلال روانی تهدیدکننده زندگی، اغلب قابل تحمل و موقتی هستند و تحت نظارت کامل تیم سلامت روان مدیریت میشوند.
برای درک بهتر مزایا و معایب شوک درمانیبه جدول زیر توجه کنید:
| مزایای حیاتی شوک درمانی (ECT) | معایب و ملاحظات اصلی |
|---|---|
| اثربخشی سریع و بالا در درمان افسردگی، شیدایی و کاتاتونی شدید. | عوارض جانبی شناختی موقت (گیجی و مشکلات حافظه). |
| انتخاب درمانی امن برای بیمارانی که نمی‌توانند دارو مصرف کنند (مانند سالمندان). | نیاز به بیهوشی عمومی و تجهیزات تخصصی. |
| بهترین روش درمانی در شرایط اورژانسی روانپزشکی. | احتمال عود بیماری و نیاز به درمان‌های نگهداری یا مکمل. |
بیمارانی که تجربه شوک درمانی داشتند
تجربه بیمارانی که در مرکز ترک اعتیاد نگین یا سایر مراکز معتبر، شوک درمانی را به عنوان بخشی از درمان جامع خود دریافت کرده‌اند، اغلب تأکیدی بر اثربخشی آن در حل بحران‌های روانی شدید است. بیمارانی که تجربه شوک درمانی داشتند معمولاً بیان می‌کنند که این روش به سرعت علائم افسردگی شدید، افکار خودکشی یا شیدایی غیرقابل کنترل را از بین برده و به آن‌ها اجازه داده است تا بتوانند مجدداً با دنیای اطراف ارتباط برقرار کرده و مهم‌تر از همه، آمادگی لازم برای ورود موفقیت‌آمیز به مراحل توانبخشی و رواندرمانی اعتیاد را کسب کنند. در نهایت، ECT به خودی خود درمان اعتیاد نیست، بلکه ابزاری قدرتمند برای باز کردن قفل درمان در شرایط پیچیده همراه با بیماری‌های شدید روانی است.
اگر شما یا عزیزانتان با اعتیاد و مشکلات حاد روانی دست و پنجه نرم می‌کنید، مشاوران ما در مرکز ترک اعتیاد نگین آماده‌اند تا یک طرح درمانی جامع و شخصی‌سازی شده را به شما ارائه دهند.
بیمارانی که تجربه شوک درمانی داشتند، تجربیات خود را با ما به اشتراک بگذارید.